erken doğan bebeklerin vaktinde doğan bebeklere göre çoğu açıdan riskli bir durumda hayata başlayacağını söyleyen, Yeditepe Üniversitesi Kozyatağı Hastanesi Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Filiz Bakar, erken doğan doğan bebekleri bekleyen sorunlar konusunda bir takım önerilerde bulunuyor.
Annede özellikle idrar yolları ve genital enfeksiyonlar, anne rahmindeki sorunlar, annede yüksek tansiyon, diyabet, kalp hastalığı, çoğul gebelik, bebeğin içinde bulunduğu amniyon sıvısının fazla olması, plasenta problemleri, anne yaşının 18 altı veya 40 yaş üstü olması, annenin daha önce prematüre bebek doğurmuş olması, gerginlik erken doğuma yol açabilen tehlike faktörleri aralarında yer alıyor.
erken doğan bebekler zamanında doğan bebeklere kadar çoğu açıdan riskli bir durumda hayata başlıyor. O yüzden erken doğumun mümkünse yatak istirahati ve medikal tedavilerle engellenmesi, denetim altına alınamıyorsa bebeğin erken hayata daha hazırlanmış olarak doğabilmesi için doğum öncesi anneye steroid tedavisi verilmesi önem taşıyor.
PREMATÜRE DOĞAN BEBEKLERİ BEKLEYEN SORUNLAR
● Erken Doğan doğan bebekler birçok organ sistemine ait yetersizliklerle karşılaşıyorlar. Bebek ne dek erken doğmuşsa riskler de o kadar artı oluyor. Bebeğin doğum haftası yanına doğum ağırlığı, cinsiyeti, tekil veya ikiz olması, doğum öncesi streoid yapılmış olması riskleri belirlemede ağırlık talep ediyor.
● Erken Doğan bebeklerin en sık ve en önemli sorunlarından birisinin solunum sıkıntısı olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Filiz Bakar, akciğer olgunlaşmasının en manâlı göstergesi olan surfaktan maddesi eksik olduğu için respiratuar distres sendromu denilen solunum sıkıntısı sık görüldüğünü söylüyor ve sözlerine şöyle devam ediyor: “Surfaktan maddesinin bebeğin solunum yollarına verilmesi ve solunum cihazları ile solunumlarının desteklenmesi ile çare ediliyor. Solunum merkezinin olgunlaşmamasından kaynaklanan prematüre apnesi bu bebeklerde sık görülüyor. Oksijen tedavisi, solunum cihazları ve bir takım birçok etken bu bebeklerde kronik akciğer hastalığına neden olabilir ve bu bebeklere uzun süre oksijen ve hap desteği gerekebiliyor.”
● Beyin içi kanamalar, ardından beyin boşluklarında değişken birikimine yan çoğalan hidrosefali ve beyne dışarı giden kan akımı ve oksijen düzeyindeki düzensizlikler sonucu beyin hasarı gelişebiliyor. Düşük dereceli kanamalar çoğu kez vakit içinde kendiliğinden düzelebilirken, hidrosefali varlığında bebeğe şant ameliyatı gerekebiliyor. Erken dönmede yaşanan bu olaylar sonucunda hareket sorunları, sezgi sorunları, öğrenme güçlükleri, havale geçirme gibi kalıcı sorunlar görülebiliyor.
● Kalp le ilgili sorunlar yaşanabiliyor. Aort ile akciğer arasında bağlantıyı karşılayan ve doğumdan sonradan kapanması gereken damar prematüre bebekte kapanmayabilir ve Berat Duktus Arteriosus olarak adlandırılan kalp sorununa yol açabiliyor. Ilaç tedavisine yanıt vermeyen durumlarda işlem gerekebiliyor.
● Bebekler göz damarları az önce gelişmeden doğdukları için retina tabakasında damarlarında Prematüre Retinopatisi olarak adlandırılan bozukluk gelişebiliyor. Bu durumu ilerlemeden saptamak için bebeklere yatışları süresince 4 haftadan sonra açmak üzere düzenli aralıklarla göz muayeneleri yapılır ve gerekli durumlarda çare planlanabiliyor. Tedavide geç kalındığı durumlarda bu sorun körlük ile sonuçlanabiliyor.
● İşitme sorunları sık görülüyor. İşitme tarama testleri yapılmalı ve 1 yaşında tekrarlanmalıdır.
● Bebeğin olgunlaşmamış barsak sistemine ait sindirim sorunları görülebiliyor. Nekrotizan enetrokolit denen ağır sorunlara ilerleyebiliyor. Mide içeriğinin yemek borusuna geri kaçması sonucu oluşan reflü erken doğan bebeklerde daha sık görülüyor. Anemi ve sarılığa da erken doğan bebeklerde daha sık karşılaşılabiliyor.
ERKEN DOĞAN BEBEKLERİN BESLENMESİ
Bilhassa 34 hafta aşağı doğan bebekler çene kasları yeterince güçlenmeden ve emme-yutkunma refleksleri ve soluma koordinasyonu demin gelişmeden doğduklarından dolayı besin sorunları yaşayabiliyor. Bebeğin doğum haftasına kadar birincil günler damar yolu ile protein, şeker ve yağ desteği yapılıyor. bu vesileyle fazla eksik miktarlarda anne sütü de başlanıyor. Yoğun bakımda yatan bebekler emme-yutkunma refleksleri gelişinceye kadar ağız veya burundan mideye inen sonda yoluyla beslenebiliyor. Emme-yutma-soluma koordinasyonu geliştikten sonradan da emerek beslenmeye geçiliyor. Bilhassa anne sütü prematüre bebekler için çok değerli bir besin kaynağıdır. Anne sütünün sağılması konusunda anneler desteklenmelidir. Anne sütü yoksa formül mamalar kullanılır.
TABURCULUK SONRASI BAKIM
Taburculuk öncesi anne ile bebeğin hastanede birkaç gün aynı odada kalmaları ailenin kaygılarını azaltarak bebek bakımı konusundaki yetkinliklerini artıracağını belirten Prof. Dr. Filiz Bakar, erken doğan bebeklerin yatışları süresince sıradan 3 saatte bir beslenmeleri gerektiğinin de altını çiziyor.
Bebek taburcu olmadan evde bebeğin bakımı ile ilgilenen kişilerin boğmaca aşısı olması öneriliyor. Kış mevsiminde taburculuk varsa evdekilerin grip aşısı olması gerekiyor. Kış sezonu boyunca ufak prematüre bebeklere ayda bir defa respiratuar sinsisyal virüs aşısı yapılmalı, öteki aşılarsa vaktinde doğan bebeklerle aynı zamanda yapılması gerekiyor.
Evde yerinde hijyen ve bakım ortamının sağlanması önemlidir. Bu bebekler ısı kaybına daha sağduyu olduklarından ev içi ısının 23-24 c dolayında tutulması, kendi giydiklerimizin bir kat fazlası ile giydirilmesi, dışarı çıkınca da uygun bir şekilde giydirilmesi, eldiven şapka takılması gerekiyor. Enfeksiyonlara meyilli olduklarından ev dışı topluluk ortamlara götürülmemesi, eve ziyarete gelenlerin uyarılması, grip olan varsa temas ettirilmemesi gerekiyor. Bebeğe dokunacak herkesin ellerini mükemmel yıkaması ve yanında sigara içilmemesi de uyarı edilmesi gereken diğer konular aralarında yer alıyor.
Rutin hekim ziyaretleri haricen kusma, öksürük, morarma, alev gibi rahatsızlık belirtileri görüldüğü anda mutlaka doktora başvurulması gerekiyor.
Prematüre bebekler gelişimsel ve maddi açıdan düzeltilmiş yaşları dikkate alınarak değerlendirilmesi gerekiyor. Prof. Dr. Filiz Bakar, erken doğan bebekler için uyku önerilerini şöyle sıralıyor…
Güvenli uyku ortamı oluşturmalı
Yatağında örtü, oyuncak, yastık bulundurulmamalı
Uyku tulumu kullanılmalı
Sırtüstü yatırılmalıdır.
