Selen KALDIRIM/ email protected
Asırlardır kahve fincanının yanından ayrılmayan Türk lokumu, dünyanın hemen her ülkesinde bilinen ve beğenilerek tüketilen enfes bir tatlı. Birçok ülkede ‘Turkish Delight’ olarak tanıdık bu şekerli lezzete, Bosna ve Romanya ’da ‘Rahat’, Brezilya ’da ‘Delicia Turca’, Yunanistan ’da ise ‘Loukoumi’ derler. Türk lokumu; ülkesine dönen her 4 kişiden 3’ünün havalimanından paket paket aldığı, kız isteme merasimlerinden bayramlara, geçmişten günümüze dünyaya mülk olmuş bir tatlı.
GELENEKSEL LEZZETİN TARİHİ SERÜVENİ
Bakalım Türk lokumu, tarihte kimlerin damağına değmiş; kimler kahvesinin yanına ufak lokumlar yemiş? Dillere destan imparatorluğa dayanan leziz Türk mutfağı, bugün 70 ’in üstünde ülkeyi etkisi altına almış durumda.
M.S. 226-652 tarihleri arasında Pers İmparatorluğu’nu yöneten ve tarihteki kayda değer medeniyetler aralarında yer alan Sasaniler döneminde, en popüler tatlı ‘abhisa’ idi. Bu lezzete lokumun ‘atası’ desek hatalı olmaz. Tat ve yapılış olarak çok öbür olsalar da, lokumun ilk lezzet örneği olduğu belli.
OSMANLI’NIN BIRINCIL MARKASI: HACI BEKİR EFENDİ’NİN LOKUMLARI
Lokum kelimesinin, Osmanlıca dar ul-hulküm yani boğaz rahatlatan kelimesinden türediği söylenir. 18. yüzyılda Avrupa ’da tanınan lokum, bir İngiliz seyyahın Avrupa’ya götürmesiyle, Osmanlı ’dan dünyaya açılmaya başlıyor. Lokumun birincil üreticilerinden farzedilen Hacı Bekir Efendi, 1777 senesinde Kastamonu ’dan İstanbul ’a gelerek Bahçekapı ’da açtığı minik bir dükkânda, üretim yapmaya başlamış. Hacı Bekir Efendi, ürettiği şekerlemelerin namının gerisinde sarayın şekercibaşı olarak Osmanlı Hanedanlığı ’nın şekerlemesini üretiyordu.
TÜRK KAHVESİ VE LOKUM KARDEŞLİĞİ
O dönemde ‘sağlığa zararlı’ olduğu yönünde eleştirilen kahvenin yurda gelmesi için Şeyhülislam Ebusuud Efendi bir fetva yayınlanmıştı. Neyse ama zamanla Türk kahvesi de tıpatıp bu tatlımız gibi çok sevildi ve vazgeçilmez bir geleneğimiz oldu.
”TATLI YİYİP TATLI KONUŞALIM”
Osmanlı zamanında, eve gelen misafire Türk kahvesi ve su uzatılır; konuk önce suyu alırsa yemek hazırlanır; kahveyi alırsa eksik oturacağı anlaşılırdı. Kahve fincanının yanına da, ağız tatlansın, ‘tatlı yiyip tatlı konuşalım’ niyetiyle lokum ikram edilirdi. Kahve ve lokumun birlikteliği, Türk kültüründe etle tırnak gibi.
NAPOLYON’UN EN SEVDİĞİ
Lokum sadece Türk toplumu ve dış dünyaya yayılmakla kalmamış, çoğu ünlü ismin de damağına dokunmuştu. Bu isimlerin başında lokum sevdasıyla Fransız Devlet Başkanı Napolyon Bonapart ve meşhur ressam Picasso geliyor. Napolyon Avrupa ’ya gelen Osmanlı tadıyla tanıştığı andan itibaren kasa kasa sarayına lokum sipariş etmiş, şekerleme niyetine yediği bu tattan vazgeçememişti.
LOKUM PİCASSO’YA İLHAM VERİYORDU
Picasso ise resimlerine başlamadan önce şekerini dengede tutmak ve zihnini çalıştırmak için şekerlemeye gereklilik duyarmış. Lokumu ilk yediği andan itibaren ilham kaynağı olarak sık sık yemeye başlamış. Lokum Picasso için bir nevi konsantrasyon aracıydı.
AVRUPALI POŞET POŞET GÖTÜRÜYOR
Lokum Türk toplumunda Osmanlı’dan 21’inci yüzyıla kadar vasfını hiçbir süre kaybetmedi. Türk kahvemizin yanından ayırmadık, bayramlarda misafire uzattık, seyahat ederken hediyelik aldık. Lokum bugüne kadar, daima talep görebilen bir tatlı oldu. Bilhassa Avrupalıların bir numaralı şekerlemesi. Havalimanlarından, Mısır Çarşısı gibi turistik çarşılardan kutu kutu lokum almak en gözde adetleri.
BUGÜN YAPIMI DA LEZZETİ DE DEĞİŞTİ FAKAT GELENEK HALA AYNI
Daha önceleri bal ya da pekmez ve un bileşimi ile yapılan lokumun 17. yüzyılda `Kelle şekeri` olarak bilinen rafine şeker ile bilhassa nişastanın bulunup ülkeye getirilmesi sayesinde hem yapımı, ayrıca de lezzeti değişti.
Günümüzde Hacı Bekir, Hafız Mustafa, Cemilzade gibi yüzyılı aşkın bir süredir lokum ve şekerleme üstüne hizmet veren birkaç yer mevcut.
BONUS: FAYDALARI
Türk fokumunun namı olduğu değin, insan vücuduna faydası da var.
Bademcik iltihaplarının önlenmesinde fayda sağlar,
İçeriğindeki karbonhidrat böbrek hastaları için faydalıdır,
Yara ve apse gibi deri sorunlarının iyileşmesinde fayda sağlar.
Dişlerin korunmasında ve güçlenmesine tesir eder.
