Böbrekler vücudumuzun önemli organlarından biri… Yeterince değerini biliyor muyuz acaba? Yetkisiz değişken tüketimi, aşırı tuzlu besin, yersiz ilaç kullanımı, sigara, sağlığa zararlı yiyecekler böbreklerimize zarar veriyor, taş oluşumuna zemin hazırlıyor. Tükettiğimiz gıdaların yanı sıra mevsimlerin de böbrek fonksiyonlarını etkilediğini söyleyen Medical Park Bahçelievler Hastanesi Bevliye Uzmanı Doç Dr. Abdulkadir Tepeler manâlı bilgiler verdi.
Türkiye’de her 9 kişiden birinde böbrek taşı var. Kendisi çoğu vakit minik olsa da ağrısı ve verdiği zarar büyük oluyor! Doç Dr. Tepeler bilhassa yaz aylarında böbrek taşlarında büyüme meydana geldiğini belirterek, “Günde 2 litre su içmek gerekir. Serinlemek için, gazlı içeceklerden ve hazır meyve sularından uzaktan durun. Konut yapımı limonata içerek taş oluşumunun önüne geçebilirsiniz” dedi.
Ailede varsa dikkat
Böbrekler su, elektrolit asit ve baz dengesini sağlayıp karoser için zararlı ürünlerin idrarla vücuttan atılmasından sorumlu organlardır. Yetişkin bir insanda her iki böbrek dakikada takriben 1.2 litre kanı süzerek günlük 1.5 litre idrar üretir. Yetkisiz istikrarsız tüketimi ile veya yaz aylarında olduğu gibi pozitif istikrarsız kaybıyla böbrek taş hastalığı sıklığı özellikle artar. Sıcak havalarda terlemeyle ekstra bir akıcı kaybı olur. Tatmin Edici istikrarsız alınmadığı zaman ceset su düzeyini dengede tutmak için idrar miktarını azaltır. Böylece daha koyu ve konsantre bir idrar atılımı olur. Sahiden vücudumuz maruz kaldığı negatif koşullara aleyhinde refleks tepkiler ile kendini korumaya çalışır. Ama muhakkak bir noktadan daha sonra bu durum bundan böyle vücudumuz için yıkıcı ya da zararlı tesir gösterir. Böbrek taş hastalığı en sık teşhis konulan ürolojik hastalıklardan biri ve acile başvuran hastalarda en sık görülen ürolojik durumdur. Cinsiyet, yaş, beden kitle indeksi, akıcı alım alışkanlığı, besin şekli, yaşanılan bölge-mevsim ve ailede böbrek taşı olması manâlı etkenlerdir. Ailesel taş oluşumuna yatkınlığı olan bireyler uygun beslenmez, tatmin edici istikrarsız tüketmezler ise böbrek taşı hastalığından muzdarip olmaları kaçınılmazdır.
Günde 2 litre su için
Ülkemizde takriben her 9 kişiden birinde böbrek taşı var. Bilhassa Akdeniz, Güneydoğu Anadolu ve Marmara bölgelerinde yaşayanlarda daha sık gözleniyor. Mevsimsel faktörlerin yanına gıda alışkanlıkları da etkili. Öteki bir sebep ise yaz mevsiminde güneş ışığına daha pozitif maruz kalma sonucunda D vitamini sentezinin artmasıdır. Bilimsel çalışmalar böbrek taşını yaratıcı idrardaki kalsiyum ve okzalatın, Mayıs-Ekim arasında yılın diğer dönemlerine kadar ciddi oranda arttığını göstermiştir.
Tüketilmesi gereken ideal akışkan miktarı kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Kişinin bulunduğu şartlar, var olan hastalıkları, mesleği, kilosu, spor yapıp yapmadığı gibi birçok faktör akışkan ihtiyacını etkiler. Yaz aylarında terlemeyle kaybedilen istikrarsız miktar arttığı için tüketilen sıvı miktarı da artırılmalıdır. Sağlıklı bir yetişkin günde sıradan 1.5-2 litre civarında idrar çıkarır. Böbrek sağlığı açısından idrar miktarının bu değerin altına düşmemesini isteriz. Dünya Sağlık Durumu Örgütü (WHO) erkeklerin 14 (2.5-3 litre), kadınların ise 10 (1.5-2 litre) bardak su içmesini nasihat eder. Bu değerler kişiden kişiye istikrarsızlık gösterebilir. Mesela sistin denen bir taş tipi olan hastaların günde 3-4 litre akıcı tüketmesini isteriz. Böbrek taşı veya böbrek sağlığının ilacının su olduğu unutulmamalıdır. Spor esnasında terlemeyle kaybedilen akışkan miktarı artacağından bilhassa yaz aylarında spor yapanların daha artı değişken alması önerilir.
Serinleyeyim derken hasta olmayın
Yaz aylarında tüketilmesi gereken en ideal akışkan sudur. Serinleten soğuk içecekler genellikle şeker ve asit içeriği yüksek veya alkollü içeceklerdir. Ayrıca bu içeceklerin birçoğu diüretik (idrar üretimini artırıcı veya idrar söktürücü) etkiye sahiptir. Hazır meyve suları keza ilave tatlandırıcı ayrıca de koruyucu içerdiklerinden dolayı dinç değildir. Bunlar yerine şeker veya tatlandırıcı içermeyen taze doğal meyve suları önerilir.
Oysa doğal meyve suları tatlandırıcı içermese de şeker barındırırlar. Bu yüzden şeker hastalarının meyve sularını tüketirken ihtiyatlı olması gerekir. Öteki sağlıklı içecekler mineral suları, ayran, kefir, kompostolar özellikle yaz aylarında güvenle tüketilebilir. İdrarın asit oranı arttıkça kristallerin kümelenip taş oluşturma oranı artar. Keza idrarda bulunan sitrat bilhassa kalsiyum-okzalat kristallerinin oluşumunu engeller. Böbrek taşlarının yüzde 70’i kalsiyum-okzalat taşıdır. Limon suyu ile alınan sitrat böylece ayrıca idrar pH’ını artırır ayrıca de idrarda sitrat miktarını artırarak taş oluşumunu önleyici etki gösterir. Bu yönüyle yaz aylarında limonata böbrek sağlığı açısından oldukça yardımsever bir içecektir.
Kasık ağrısı ve yüksek ateş yapabilir
Böbrekte oluşup idrar kanalına düşen taş idrarla birlikte aşağıya içten hareket eder. Eğer idrar kanalından geçebilecek büyüklükteyse idrar kesesine kadar gelebilir. İdrar kesesine yaklaştıkça bambaşka şikayetlere sebep olabilir. Sık idrara çıkma, kasıklara vuran sancı, idrar varmış şehvetli, idrarda kanamaya sebep olur. İdrar yolu tıkanıklıkları iltihaba sebep olarak yüksek ateş, halsizlik, iştahsızlık gibi genel enfeksiyon belirtileri de gösterebilir.
Bu cins belirtileri olan hastalar mutlaka bir üroloji hekimine başvurmalıdır. Çünkü idrar yolunu tıkayan yerinde çare edilmediği takdirde zamanla böbrek fonksiyonlarını bozabilir. Taş nedeniyle fonksiyon görmeyen böbrekler sancı ve iltihaba niçin oluyorsa cerrahi müdahaleyle alınmalıdır. Maalesef ülkemizde böyle vakalarla bolca karşılaşmaktayız.
