Aybüke SENGİR / email protected
Tam 109 belgeyi batıya kaçırarak Kanada ’ya iltica eden bir ajandı Gouzenko. Kaçırdığı bu belgeler Sovyetler ’in Kanada, İngiltere ve ABD ’deki kayda değer ajan şebekesini açıklamış, bu alanda Batılıların eline geçebilen tek ve en değerli döküman durumundaydı.
STALİN BİLE YAKALAYAMADI
Stalin, Sovyetlerin atom bombası hakkındaki istihbarat çalışmalarını ve projede çalışan bilim adamlarına aktardığı bilgilerin olduğu bu belgeyi almak için büyük uğraşlar verdi. Hatta Sovyetler birçok kere Gouzenko ’ya Ottawa ’da bir işlem düzenledi. Gouzenko şanslıydı ve bir diğer ajan kadar ölümden az kalsın kurtulmayı başardı. Gouzenko, Stalin göre yakalanması için peşine bir ajan takılmış bir rus ajanıydı. Soğuk savaşın temelleri bu adamın içinde bulunduğu olaylar sonunda atıldı.
İlerleyen zamanlarda Gouzenko ve ailesine Sovyetlerden gelecek herhangi bir saldırıya aleyhinde gözetmek için, Kanada Hükümeti göre bambaşka kimlikler verildi. Hiçbir zaman yakalanmadı, ölümü Kanada’da yürek krizinden oldu.
Hikayeye başlıyoruz…
SOVYETLER’İN İSTİHBARATINDA ÇALIŞIYORDU
II. Dünya Savaşı’nın sona ermesinden bir ay daha sonra, Müttefik kuvvetleri hala Nazi Almanyası üzerindeki zaferini kutluyorlardı. Gouzenko da o zamanlarda Sovyet Askeri İstihbarat üyesiydi. Kendisi uzun bir vakit kodlama ve parola çalışmalarında eğitimler aldı. 1943 yılının Haziran ayında Ottawa’ya, eşi ve küçük oğluyla bir eve gönderildi. Kanada’ya karşısında casusluk operasyonlarına katılan Albay Nikolai Zabotin yönetimindeki elçilikte çalışıyordu. Gouzenko kodlama odasında, büyükelçiliğin iç sığınağında çalışırken Ottawa ve Moskova arasındaki dar Sovyet Askeri İstihbarat mesajlarının şifrelenmesi ve çözülmesinden sorumluydu.
109 DOKÜMAN KAÇIRDI
Ağustos 1945’e geldiğimizde Gouzenko’ya Rusya’ya geri dönme talimatı verildi. Asla gitmek istemiyordu. Kendisi, eşi ve çocuğu için iltica başvurusunda bulunmaya karar verdi. Gouzenko, 5 Eylül 1945 akşamı elçiliği terk etti ve Batı’daki Sovyet casusluk faaliyetleri hakkında 109 bakımlı belgeyi kaçırmayı başardı. Kendisini bu sırada Kanada ’ya kanıtlaması gerekiyordu. Ne medyaya yaklaşımları başaralı oldu ne de Adalet Bakanı ile kurmaya çalıştığı temaslar, tümü onu bir bir reddetti. Gouzenko, Sovyet ekibi tarafından hayatından üzüntü duyduğu için korkuyordu.
KANADA GOUZENKO’NUN ARKASINDA
7 Eylül günü, Gouzenkoya ’ya yapılan baskından daha sonra Kanada polisi davayı devraldı ve Gouzenko elindeki bütün kuytu belgeleri onlara teslim etti. Gouzenko’nun Sovyet Askeri İstihbarat şifreleme ofisinden aldığı 109 evrak, mucizevi bir zeka değeri olduğunu kanıtlamıştı. Kanada, İngiltere ve ABD’de askeri, bilimsel ve teknolojik bilgi almak için büyük bir Sovyet ajan operasyonu ortaya çıkardılar.
Bundan arda gelen olaylarda, Gouzenko ve belgeleri göre sağlanan bilgiler, bir dizi casusun ve Sovyetlerle bir şekilde işbirliği yapan kişilerin yakalanmasına yol açmıştı. Bu olaylar gelişirken, kimse Sovyet müttefiğinden kendi ülkelerine karşı böyle bir işlem beklemiyordu, herkes çok şaşkındı. Ne politikacılar, ne kamuoyu ne de istihbarat Gouzenko ’nun bu yaptığına inanamıyordu.
SOVYETLER YÜZYILIN TOKADINI YEDİ
Gouzenko davasınından 3 sene daha sonra beklenmedik olaylar doğdu. Gouzenko’nun bilgileri en ince ayrıntısına kadar sömürüldükten daha sonra ABD, rahat olarak elde edilen istihbaratlarını, yeni Soğuk Savaş düşmanı için bakımlı dinleme yeteneklerini açıklamadan açık bir şekilde kullanamazdı. Sovyetler, Gouzenko’nun hangi bilgileri çaldığını bilmiyordu ve bu, ABD ve Britanya’ya, Kriptografik sistemlerin ihlal edildiğini Sovyetlere karşısında uyarmaksızın kritik bilgileri kullanma fırsatı verebilirdi. 1948 yılına gelindiğinde, ABD hangi şifreleme sistemlerinin okunduğunu bildirmişti. Yüzyılın tokadından sonradan Moskova ’nın bu durumu toparlaması bütün altı yılını aldı.
Kanada, Gouzenko ’ya iltica hakkı verdi ve yeni kimlikler çıkardı. Igor Gouzenko, 1982’de Mississauga, Kanada’da bir yürek krizinden öldüğünde, kimliği o zamana kadar açığa çıkmamıştı.
