Eski Irak Kürt Yöresel Yönetimi (IKBY) Başkanı ve Kürdistan Halkçı Partisi (KDP) Genel Başkanı Mesut Barzani, önceki gün başlayan, başkent Bağdat ve Necef kentini kapsayan 2 jurnal ziyaretinde, Irak merkezi hükümetindeki üstteki düzey yetkililer ve parti liderleriyle bir araya geldi.
Barzani’nin Bağdat’a yaptığı ziyaret hem lokal keza milletlerarası basında Erbil ve Bağdat’ın, 25 Eylül 2017’deki gayrimeşru halk oylaması sonrası kötüye dışarı giden ilişkilerinin en ince ayrıntısına kadar yeni bir aşamaya geçtiği biçiminde yorumlandı.
BARZANİ ELİNİ SAĞLAMLAŞTIRMAK İSTİYOR
Bağdat ziyaretinden sonra medyada öne çıkan bir öteki saptama de “Barzani’nin, Bağdat ile yakın durup yeni hükümette elini güçlendirmeyi hedeflediği” biçiminde oldu. Hem, Kürt liderin bu arada, özelde IKBY genel olarak Irak’ta mevcut pozisyonunu korumak, ayrılıkçı değil uzlaşmacı bir politika benimsediğini uygulamak istediğine uyarı çekildi.
IKBY’de manâlı bir gücü elinde tutan Barzani’nin, ülkedeki sorunların çözüm adresinin Bağdat olduğunu benimsediği görüşü de bu ziyaret sonrası öne çıktı.
BAĞDAT ZİYARETİ ÖNCESİ BUZLARI ERİTEN ÖNEMLI GELİŞMELER
Irak’ta 12 Mayıs’ta genel seçimler yapıldı. Hükümet, dönemin Başbakanı Haydar el-İbadi değil egemen Şii siyasetçi Adaletli Abdulmehdi tarafından kuruldu. Barzani ve IKBY’deki diğer siyasi taraflarla iyi ilişkilere sahip olan Abdulmehdi, yeni hükümette KDP’ye iki bakanlık verdi.
İbadi’nin yerine Abdulmehdi’nin seçilmesi ve Kürtlerin hükümette yer alması taraflar arasında yeni bir sayfanın açılmasına da zemin hazırladı.
İlişkilerin iyileşmesine vesile olan bir öteki koşul da ABD’nin 5 Kasım’da İran’a karşın yaptırımlarının ikinci aşamasını uygulamaya koyması oldu. Washington yönetiminin talebi ve azıcık da baskısı sonucu, 1 yıldır ihracatı askıya alınan Kerkük petrolü bitmiş IKBY boru hattı üzerinden Türkiye’deki Ceyhan Limanı’na ihraç edilmeye başlandı.
Bu koşul, Kürtler tarafından gönül rahatlığıyla karşılanırken, siyasi ve ekonomik alanda gerekleşen iki manâlı gelişme kısmen de olsa güven ortamı oluşturdu.
Barzani, Bağdat’a gitmeden önce Abdulmehdi kadar görevlendirilen Ticaret Bakanlığından bir heyet, Erbil’i ziyareti etti. Bağdat, üzerinde anlaşmazlık bulunan ve çift gümrüklemeye neden olan hudut noktalarını IKBY’nin talebi üstüne kaldırdı.
Irak merkezi hükümetinin, kabinede Kürtlere yer vermesi, Kerkük petrolünün IKBY boru hattı üzerinden her yerde ihraç edilmesi ve gümrük noktalarının kaldırılması gibi jestler Barzani’nin Bağdat’a gitmesinin önünü açtı.
BARZANİ’NİN KERKÜK MESAJI VE GEÇMİŞTEKİ HATALARA VURGUSU
Barzani’nin Bağdat ziyaretinin en muhabere olaylarından biri Kerkük konusunda önemli çekişmelere girdiği Irak Türkmen Cephesi (ITC) Başkanı Erşet Salihi ile görüşmesi oldu.
Salihi, mülâkat sonrası AA muhabirine yaptığı açıklamada, Barzani’nin Kerkük’ün yalnızca kesin bir taraf veya parti değil, kentteki bütün gruplar tarafından yönetilmesinin önemine değindiğini belirterek, “Kerkük’ün bütün Kerküklüler kadar yönetilmesi ve oradaki ortak idare bizim de arzumuzdur.” demişti.
Erbil ve Bağdat aralarında kırılma noktası kabul edilen Kerkük konusunda, Barzani’nin müspet açıklamaları Türkmenleri de memnun etti.
Bir diğer kritik görüşme de Ekim 2017’de Peşmerge’nin karşı durarak, Kerkük’e giren Haşdi Şabi komutanlarından ve Bina Koalisyonu lideri Hadi Amiri ile yapıldı.
Amiri ile yaptığı ortak basın toplantısında Barzani, Bağdat’a geliş sebebinin güveni ve geçmişteki hataları düzeltmek olduğunu söyledi.
KDP’ye yakın medya organlarında bulunan habere kadar, Şii liderler Barzani’den ilişkilerin enerjik kalması için Bağdat’ta bir ofis açmasını istek etti.
KYB’YE ZEYTİN DALI UZATILMADI
KDP Genel Başkanı, güçlü rakibi Kürdistan Yurtseverler Birliği’nin (KYB) Bağdat’taki en üst düzey temsilcisi Irak Cumhurbaşkanı Berhem Salih ile görüşmedi.
Görüşmenin gerçekleşmemesinin ardında yatan niçin ise 2 Ekim’de gerçekleşen Cumhurbaşkanlığı seçimi. Barzani’nin, Cumhurbaşkanı Salih ile görüşmemesi, taraflar arasındaki kırgınlığın devam ettiğini, uzlaşının demin sağlanmadığını gözler önüne serdi.
ERBİL VE BAĞDAT NASIL KARŞI KARŞIYA GELMİŞTİ?
ABD’nin 2003’te Irak’ı işgal etmesi ve Saddam rejiminin devrilmesinden bu yana Bağdat ile Erbil arasındaki ilişkilerin en kötü seyrettiği işlem Ekim 2017 oldu.
IKBY için hayati önemi haiz Türkiye ve İran’ın aleyhinde çıkmasına karşın Barzani, Irak merkezi hükümetiyle 2014’ten daha sonra yaşanan anlaşmazlıkları gerekçe göstererek, 25 Eylül 2017’de hür için gayrimeşru bir halk oylaması düzenledi.
Uluslararası toplumun da destek vermediği referandum sonrası Irak merkezi hükümeti, Erbil’e aleyhinde ciddi yaptırımları devreye soktu. Yaptırımların en önemlisi IKBY’deki havalimanlarına uluslararası uçuş yasağının getirilmesiydi. Referandum sonrası 6 aydan uzun bir süre IKBY’de milletlerarası seferler yapılamadı.
Irak merkezi hükümetine ast güçler, Peşmerge’nin 3 sene baştan başa kontrolündeki Kerkük ve diğer ihtilaflı bölgelere girdi. Şiddetli çatışmalar yaşanmadı ama Peşmerge, Kerkük ve ihtilaflı bölgelerden hemen çekildi.
Bu çekilme, IKBY’nin hesaplı anlamda büyük sıkıntılar yaşamasına ve toprak kaybetmesine niçin oldu. Erbil yönetimi, elinde tuttuğu Kerkük’teki bütün petrol yataklarını kaybederken, günlük 500 bin olan çiğ petrol ihracatı, 250 bine düştü. Bağımsızlık referandumu sonrası yaşanan bu gelişmeler IKBY’de büyük bir siyasi kriz ve hayal kırıklığı yarattı.
Barzani, 30 Ekim’de istifa edip tayin süresinin uzatılmasını da reddederek, ilk kez ABD almak üzere Haşdi Şabi ve Irak merkezi hükümetini topa tuttu.
