Aybüke SENGİR/ email protected
Her Türk evinin olmazsa olmazı kolonyanın hikayesi, Ortaçağ ’dan günümüze dek gelen bir telif hakkı davasına, hatta meşhur roman uyarlaması “Koku: Bir Katilin Hikayesi” adlı filme kadar uzanıyor. II. Abdülhamid döneminde Osmanlı ’ya gelen kolonya, aradan geçen 300 sene boyunca sıkı bir ad ve patent savaşına sahne oluyor. Bizdeki gelene gidene gülsuyu ikram etme geleneğini de alıyor götüyor. Fakat biz önce bu kokuyu kim, nasıl bulmuş ona bir bakalım.
KOKU ALMADA BILIRKIŞI BİRİ
Her şey Almanya’ya göç eden, İtalyan asıllı Johann Maria Farina isimli bir parfüm ustasının çalışmalarıyla başlıyor. Koku alma duyusu son derece gelişmiş olan Farina ’nın yarattığı karışımın ünü, Rokoko döneminin ihtişamlı saray hayatı ve davetleri arasında hızla yayılmaya başlıyor.
FARİNA ’NIN BURNUNA KÖTÜ KOKULAR GELİYOR
Öykü 18. yüzyıla uzanıyor. Dönemin Köln şehrinde, Avrupa ’nın birçok kentinde olduğu gibi sokağa atılan çöplerden ve tuvalet sistemindeki yetersizlikten nedeniyle dayanılmayacak kokular yayılıyor. Bu nefret edilen şey kokular, Johann Maria Farina için fantastik seviyelere ulaşıyor. Zaten Farina diğer insanlardan öbür olarak fazla hassas bir koku alma ve kokuları ayırt edebilme kapasitesine sahip biriydi.
“İTALYA ’NIN İLKBAHAR SABAHLARININ YAĞMUR SONRASI HALLERİ GİBİ”
Koku uzmanı olan Farina, bergamot, yeşil bilye limonu, portakal ve bir cins greyfurt cinsinden bir koku elde ediyor. Farina, kolonyayı işte bu karışamla keşfetmişti. İtalyan göçmeni olan Farina keşfini o dönemde şöyle tasvir ediyor;“İtalya ’nın ilkbahar sabahlarının yağmur sonrası halleri gibi.”
BUGÜN DE OKUDUĞUMUZ “ORİGİNAL EAU DE COLOGNE”
Farina gerçekte de Ortaçağ ’ın ağır, şaşalı ve yağ kısa ve öz kokularının tersine, ferah, ferahlatıcı ve yüzyıllara yayılacak kokusunu keşfetmişti. Bu buluş dünyanın ilk gerçek parfümü kabul ediliyor. Şişenin üstüne de büyük bir gururla şunlar yazılıyor: “Farina Original Eau de Cologne”
TIP GİBİ MÜŞTERİLER: NAPOLEON VE GOETHE
Farina ’nın müşterileri aralarında kraliyet ailesi ve asiller da vardı. Napoleon çizmelerini silmek için sürekli Farina ’nın kolonyasından sipariş etmekte, Faust ’un yazarı Goethe çalışma masasının üzerinde kesintisiz Farina kolonyasına batırılmış bir kırpıntı bekletmekteydi. Hal böyle olunca bir şişe kolonyanın fiyatı, o günlerde iyi dereceli bir memurun yıllık maaşının yarısına tekabül ediyordu.
II. ABDÜLMECİD DÖNEMİNDE GELİYOR
II. Abdülhamid döneminde yeniden Farina ’nın icat ettiği kolonya, ülkemize ilk ithal edilen kolonyadır. O dönemde konuklara gülsuyu ikramı yaygınsa da kolonya sınırlarımıza girdiği anda ününü ortaya koymayı başarmıştı.Tabii ancak Osmanlı ’da da ilham sahibi girişimciler vardı. 1882 ’de kurulan birincil ıtriyat fabrikasında Ahmet Faruki, vatanın birincil “ulusal” kolonyasını üretmişti. Halk kadar “odikolon” olarak adlandırılan Eau de Cologne, zamanla bizde “kolonya” namına kadar evriliyor.
FARİNA İLE 4711 KARŞI KARŞIYA GELİYOR
Günümüzde sekizinci kuşağa ulaşan Johann Maria Farina ’nın ailesi, bugüne değin kokularını taklit eden markalara 2000 ’den fazla dava açmıştır. Davalardan birisi diğerlerinden eskiliği ve sonucuyla ayrılıyor. Davanın konusu ise; Orijinal kolonya kime ait? Dava, Farina Ailesi ve bugün bile çoğu Almanın kolonyanın mucidi sandığı Mülhens firmasına ait “Eau de Cologne 4711” markaları aralarında.
