Aybüke SENGİR / email protected
Suni zekânın temellerini atan bu akıllı adam, 33 yaşında II. Dünya Savaşı ’nda Nazi enigma kodlarının kırılmasında gösterdiği başarılar sebebiyle kral VI. George göre Britanya imparatorluk nişanı ile ödüllendirilmişti. Yaşadığı çağda bir suç olarak kabul edilen eşcinselliğini açık bir şekilde dile getirmiş olması onu en sonunda intihara sürükledi. Şüphesiz vakitsiz bir ölümdü bu, çünkü az önce 41 yaşındaydı Turing.
20. YÜZYILIN DAHİSİ
Bir adam düşünün, öyle bir adam ancak II. Dünya Savaşı ’nın seyrini değiştirecek bir buluşa imza atmış olsun, binlerce insanın yaşamını kurtarsın, Avrupa ’yı aralıksız Nazi işgalinden korumuş olsun. Hatta aynı adam bugün hepimizin elinin altındaki bilgisayarların ve yapay zekanın temellerini atmış olsun. Kavramsal olarak ortaya attığı fikirler ölümünden yıllar daha sonra bile yapay zekadan nano-teknolojiye, moleküler biyolojiden matematiğe dek her alanda hala geçerli, hala kullanılır olsun…
ENİGMA KOD KIRICI
Turing, II. Dünya Savaşının göbeğindeki İngiltere ’de kriptoloji ekibindeydi. Onun üstün zekası, Alman hükümeti göre savaş sırasındaki haberleşme şifrelerini (enigma) kırmaya yetiyordu. Turing, bir süreliğine Alman deniz kuvvetlerine ait şifrelerin kırılımı için çalışan kriptoanaliz ekibinin başına getirilmişti. Bu görevdeyken, Alman şifrelerini acıtmak için ayrı yöntemler geliştirdi ve Enigma cihazı göre üretilen şifreleri kırmaya yarayan Bombe isimli bir elektromekanik makinayı kurdu. Bombe cihazları, Nazileri şifreli mesajlarını deşifre ederek müttefik devletlere Nazi Almanyası karşı çok büyük bir fayda sağlamıştı. Öyle oysa Turing tamamen pek fazla kişinin hayatı kurtulmuştu ve savaşın seyri Nazilerin aleyhine dönmüştü.
Turing, savaşın gerisinde edindiği bütün deneyimi ve kendi bilgisini birleştirerek, gerçek dışı olan birincil modern bilgisayar tasarımı üstünde çalışmaya başlıyor. Bu esnadaki birincil planları Londra Milli Fizik Laboratuarı tarafından onaylansa da, tasarımı aynı dönemde bilgisayar bilimi üzerine çalışan Amerikan proje ekiplerinin gölgesinde kalmıştı.
YAPAY ZEKANIN BIRINCIL ADIMLARI
Turing, karşısına çıkan bütün kısıtlamalardan bunalıp kendisini teorik yapay zeka üstüne yoğunlaştırmaya karar verdi. Ilk adımda bir makinanın “zeki” sayılabilmesi için gereken standartları belirleyen bir deney tasarlıyor. Turing testi adı bahşedilen bu deneme, makinenin karşısındaki deneğin, görmeden iletişime geçtiği şeyin makine mi yoksa insan mı olduğunu varsayım etmesi esasına dayanıyor özetle. Eğer denek karşısındakinin cihaz olduğunu anlayamazsa, makinenin bir nevi düşünme yetisine sahip olduğu söylenebilir. Bugün, CAPTCHA adı bahşedilen başvuru formu, internetteki kullanıcıların insan mı yahut alet mı olduğunu anlamakta kullanılıyor, yani Turing testi başarılıyla sonuçlandı.
ACIMASIZCA BİR KARAR
Turing ’in evine 1952 yılında hırsız girmişti. Polise verdiği ifadede eşcinsel olduğunu açık açık söylemişti. O yıllarda da İngiltere ’de eşcinsellik bir suçtu. Malesef ama Turing, “ahlaksızlık” yasasından hüküm giyiyor, bunun üstüne diğer taraftan uzun bir hapis cezası ile kimyasal hadım edilme aralarında bir tercih yapması isteniyor. Hadım edilmeyi seçen Turing ’e mahkeme kararı ile yüksek dozda kadınlık hormonları enjekte ediliyor. Bu tedavi sonucunda cinsel istekleri ortadan kalkıyor, göğüsleri büyüyor, hatta kendisi için en kayda değer olan düşünme yetisi sekteye uğruyor. Düşünsenize yenilikçi ve sıradışı Turing gün be gün ortadan kayboluyor.
CİNSEL TERCİHİ NEDENIYLE ANIDEN HAFIZALARDAN SİLİNİYOR
Kişisel tercihini açıklamasıyla cümbür cemaat II. Dünya Savaşı ’nda binlerce insanın yaşamını kurtaran Turing ’i unutmaya başlıyor, sözde o kadar kahramanlığı yapmamış gibi. Arkadaşları birer birer azalıyor, evine kimse gelip gitmez oluyor.
ELMAYLA İNTİHARI
1954 yılında, 42. yaş gününden birkaç hafta önce evinde ölü buluyorlar Alan Turing ’i. Başucunda yarısı yenmiş bir elma bulunuyor hatta. Yapılan otopside ölüm nedeni şöyle çıkıyor; siyanür zehirlenmesi sonucu intihar. Resmi raporlara tarafından başucundaki elmayı önce siyanüre batırmış, sonradan kurumasını beklemiş ve arkasında yemiş. Büyük adaletsizlik edilmiş Bölge Turing ’e, ona fazla şey borçluyuz…
