Aybüke SENGİR / email protected
Suni zekânın temellerini atan bu akıllı adam, 33 yaşında II. Dünya Savaşı ’nda Nazi enigma kodlarının kırılmasında gösterdiği başarılar sebebiyle kral VI. George tarafından Britanya imparatorluk nişanı ile ödüllendirilmişti. Yaşadığı çağda bir suç olarak kabul edilen eşcinselliğini açık bir şekilde dile getirmiş olması onu en sonunda intihara sürükledi. Şüphesiz münasebetsiz bir ölümdü bu, çünkü demin 41 yaşındaydı Turing.
20. YÜZYILIN DAHİSİ
Bir adam düşünün, pek bir adam fakat II. Dünya Savaşı ’nın seyrini değiştirecek bir buluşa imza atmış olsun, binlerce insanın yaşamını kurtarsın, Avrupa ’yı aralıksız Nazi işgalinden korumuş olsun. Hatta benzer adam bugün hepimizin elinin altındaki bilgisayarların ve suni zekanın temellerini atmış olsun. Kavramsal olarak ortaya attığı görüşler ölümünden yıllar daha sonra bile yapay zekadan nano-teknolojiye, moleküler biyolojiden matematiğe kadar her alanda hala geçerli, hala kullanılır olsun…
ENİGMA KOD KIRICI
Turing, II. Dünya Savaşının göbeğindeki İngiltere ’de kriptoloji ekibindeydi. Onun üstün zekası, Alman hükümeti göre savaş sırasındaki haberleşme şifrelerini (enigma) kırmaya yetiyordu. Turing, bir süreliğine Alman deniz kuvvetlerine ait şifrelerin kırılımı için çalışan kriptoanaliz ekibinin başına getirilmişti. Bu görevdeyken, Alman şifrelerini kırmak için farklı yöntemler ilerletti ve Enigma cihazı tarafından üretilen şifreleri kırmaya yarayan Bombe isimli bir elektromekanik makinayı kurdu. Bombe cihazları, Nazileri şifreli mesajlarını deşifre ederek müttefik devletlere Nazi Almanyası karşı çok büyük bir avantaj sağlamıştı. O Kadar ki Turing tamamen böylece çok kişinin hayatı kurtulmuştu ve savaşın seyri Nazilerin aleyhine dönmüştü.
Turing, savaşın peşinde edindiği bütün deneyimi ve kendi bilgisini birleştirerek, hayali olan birincil çağdaş bilgisayar tasarımı üzerinde çalışmaya başlıyor. Bu esnadaki ilk planları Londra Milli Fizik Laboratuarı kadar onaylansa da, tasarımı aynı dönemde bilgisayar bilimi üstüne çalışan Amerikan proje ekiplerinin gölgesinde kalmıştı.
SUNI ZEKANIN BIRINCIL ADIMLARI
Turing, karşısına çıkan tüm kısıtlamalardan bunalıp kendisini teorik yapay akıl üstüne yoğunlaştırmaya karar verdi. Ilk adımda bir makinanın “akıllı” sayılabilmesi için gereken standartları belirleyen bir deney tasarlıyor. Turing testi adı bahşedilen bu deneme, makinenin karşısındaki deneğin, görmeden iletişime geçtiği şeyin alet mi yoksa insan mı olduğunu varsayım etmesi esasına dayanıyor özet olarak. Eğer denek karşısındakinin makine olduğunu anlayamazsa, makinenin bir nevi düşünme yetisine sahip olduğu söylenebilir. Bugün, CAPTCHA adı bahşedilen tatbik, internetteki kullanıcıların insan mı yoksa cihaz mı olduğunu anlamakta kullanılıyor, yani Turing testi başarılıyla sonuçlandı.
ACIMASIZCA BİR KARAR
Turing ’in evine 1952 yılında hırsız girmişti. Polise verdiği ifadede eşcinsel olduğunu dobra dobra söylemişti. O yıllarda da İngiltere ’de eşcinsellik bir suçtu. Malesef ancak Turing, “ahlaksızlık” yasasından hüküm giyiyor, bunun üstüne diğer taraftan uzun bir hapis cezası ile kimyasal hadım edilme arasında bir tercih yapması isteniyor. Hadım edilmeyi seçen Turing ’e mahkeme kararı ile yüksek dozda kadınlık hormonları enjekte ediliyor. Bu tedavi sonucunda cinsel istekleri ortadan kalkıyor, göğüsleri büyüyor, hatta kendisi için en manâlı olan düşünme yetisi sekteye uğruyor. Düşünsenize reformcu ve sıradışı Turing gün be gün ortadan kayboluyor.
CİNSEL TERCİHİ SEBEBIYLE ANIDEN HAFIZALARDAN SİLİNİYOR
Bireysel tercihini açıklamasıyla herkes II. Dünya Savaşı ’nda binlerce insanın yaşamını kurtaran Turing ’i unutmaya başlıyor, sözde öyle kahramanlığı yapmamış gibi. Arkadaşları birer birer azalıyor, evine kimse gelip gitmez oluyor.
ELMAYLA İNTİHARI
1954 yılında, 42. yaş gününden birkaç hafta önce evinde ölü buluyorlar Alan Turing ’i. Başucunda yarısı yenmiş bir elma bulunuyor hatta. Yapılan otopside ölüm nedeni şöyle çıkıyor; siyanür zehirlenmesi sonucu intihar. Resmi raporlara göre başucundaki elmayı önce siyanüre batırmış, sonra kurumasını beklemiş ve arkasında yemiş. Büyük adaletsizlik edilmiş Bölge Turing ’e, ona çok şey borçluyuz…
