Selen KALDIRIM/ email protected
Dünyanın dört bir yanında, insanların jurnal hayatlarını nasıl yaşadığını daima merak etmişimdir. Bu merakım ve vizenin ücretsiz olması beni İsrail ’e bir bilet almaya ikna etmeye yetti. Şehir içindeki yaşamın maddesel kazığını yedikten sonradan ülkenin bedava vizesini gözünüz görmüyor fakat olsun; Tel Aviv ayakları sımsıkı yerde olan bir şehir halkı. Orta Doğu’daki bu çağdaş kentte karşılaştığınız her şey hoşunuza gitmiyor; örneğin parası. İsrail! Bununla ilgili bir şeyler yap, daha sık gelelim.
İsrail ’de dört gün ne yaptım: Tel Aviv yolculuk rehberi
Tel Aviv ’in elit edası, Ölü Deniz’in ürkütücü duruşu, Batı Duvarı’ndaki Ortodoks Yahudilerinin gürültüsüz duaları, Kudüs topraklarında yaşayan Müslümanların dinsel bağlılıkları… Sevgili ziyaretçiler; İsrail hiçbir zaman şaşırtmadan bırakmaz.
TEHLIKESIZ Mİ: 2 SAAT ÜLKEDEN ÇIKAMADIM
Evet, İsrail her zaman sorunları olan bir ülke olacak lakin sen bu sorunların hiçbirini 3-4 günlük tatilinde hissetmeyeceksin. Muhakkak güvenlik konularının kafanızı kurcaladığını biliyorum. Bir turist olarak İsrail ’e gidersen ne olur? Havalimanı pasaport kontrol noktasında bireysel sorulara natürel tutulman dışarıya extrem bir durumla karşılaşmazsın; Niye geldin, burası ne alaka, biri sana bir şey verdi mi, yan kim vsvs gibi sorgu sual. Olağan karşılayın. Başlıca yoklama ülkeden çıkarken yapılıyor. Havaalanına olabildiğince erken git. Kimin sen veya bavulun hakkında ne düşüneceğini bilemezsin. Birileri tüm çantanı darmadağın edip aramak isteyebilir.
Neyse ki içeride hava hoş. Güvenlik görevlilerini şehrin dört bir yanında, hatta bazen tepende uçan jetlerde göreceksin. Nefret Edilen Şey, İsrail ’in Tel Aviv şehrine gelmemen için hiçbir zaman sebebin olmamalı.
ULAŞIM
2 buçuk saatlik yolculuğun arkasından Ben Gurion Havalimanı ’na iniyorsun. Şehrin neresinde kaldığın manâlı yok; Dizengoff Caddesi ’ne git, oradan yolunu bulursun. Havalimanı ’nın önünden otobüs, tren, taksi ve sarı dolmuşlar kalkıyor. 5,90 şekele gidemeyeceğin yer yok.
ÇOK PAHALI ÇOK
Bu, İsrail’e gitmeden önce bilmeniz gereken en manâlı şeylerden biri. İsrail, fiyat seviyelerinizle beni sahiden şaşırttınız! Böyle bir kazıklık beklemiyordum.
İsrail Yeni Şekeli ekonomik amaçlar için mahsus düşük tutulan enerjik bir para birimi. Dünyanın en fiyatı yüksek 14. ülkesinde olduğumu, birkaç yüzlük şekel ’den sonradan anladım. Yahudi oyununa geldim. Bir hoş para harcadım ve kredi kartıma borçlandım.
Türkiye ’ye döndükten sonradan karşıma bir haber çıktı: Oda konaklamalarında dünyanın en fiyatı yüksek şehirleri. Ne gördüm bilin. Fiyatların en fiyatı yüksek olduğu birincil üç şehrin arasında Tel Aviv var. Baya baya yanlışlıkla kendimi kazıkladım. Yolculuk editörü de olsan, böyle oyunlara gelebiliyorsun…
TOPLU TAŞIMASIN, SEN YÜRÜ
Şehrin dört bir yanına yayılan özel erişim noktaları baştan sona, Tel Aviv’i dolaşmanın en iyi yolu bisikletler. UBER yok, taksiciler kendini Schumacher sanıyor, onu da boşver. Toplu nakliye için biletler fix 5,90 şekel. Mecbur kalmadıkça yürümeyi tercih et, buraya seyahat etmeye geldin; şehri dibine değin gezip görmelisin. Sokaklar akşamları festival havası veriyor. Akdeniz ’in arkadaş canlısı ortamını, Ortadoğu ’nun sıcağını içine çekiyorsun. Kent neredeyse Miami ’nin İsrail versiyonu gibi; her daim modern, canlı ve kozmopolit.
CADDE VE SOKAKLARI
Sahil bölgesindeki hareketli Allenby Caddesi ve Rothschild Bulvarı pazar alanına; göbekte bulunan Dizengoff Caddesi ise kent merkezine açılıyor. Dizengoff kafe ve bar kültürüyle kendini aşmış bir cadde. Kaldırım köşelerinde ayaküstü muhabbet ettiren mekânlarıyla ünlü. Pizzanı da, dondurmanı da, sushini de, humusunu da burada yiyebilirsin. Açık hava bir kafede oturup insanları izle. Gözünün önünden binbir türlü hikâye geçecek ve sen bu büyünün peşinden gideceksin.
Lokanta fiyatlarıyla dans etmek istemezsen büyük süpermarketlerdeki hazır gıdaları seçim et. Daha ucuz olduğu için insana bambaşka bir lezzetli geliyor. Organik gıda konusunda kendini aşmış bir şehirde fena bir yemek yemek yeme ihtimalini düşünme bile. Bu konuda iyiler.
ŞEHİRDE STURBUCKS YOK
Tel Aviv’de hafta sonu, cuma ve cumartesi. Şabat günü bitene dek şehirli duasını edip dinleniyor. Hani hafta sonunu değerlendirmek için bir bilet alırız ya, işte onu Tel aviv için yapmayın. Ortalıkta akşam 21 ’e dek otobüs, tren bulamazsın, birçok işyeri ve mekan kapalı olur. Tatilin Cuma ’ya eşit geldiyse Şabat günü şehir halkı merkezinde kalıp hala hizmet veren butik bir kafede yerel kahveni söyle. Gözün arıyor yok mi? Üzgünüm, Tel Aviv ’de Sturbucks değil. Olur Ya ’de İsrail, Sturbucks ’ın baharatlı latte lezzetini sevmemiştir… Sonuçta gelen turist İsrail ’in humusu değin kahvesini de övmeli ;)
HER TÜRLÜ BAKIŞ İÇİN ÖZEL BİÇLERİ VAR
Bu şehirde maalesef böylece aman aman bir tarih değil. Böylece fakat “Sence nereye gideyim?” diye sorunca birçok birey “Plaja git” cevabını veriyor. Yalnız sahilde sahil… Tel Aviv sahili, uzunluğu takriben dokuz mil olan beyaz kumlu bir plaj. Kaya yok, üçgenin taban olmayan kenarı ağrısı yok, parmak arası terlik kaybı yok. Bilhassa dini özgürlüğe yerinde, cinsiyete göre, aile ortamına yerinde ayrı konseptlerde fazla sayıda plaj var. Evet, İsrail’in seni şaşırtacağı bir şey daha: ülke dünyanın eşcinsel başkenti olma yolunda; daima yardım, tam destek.
MILLET YAŞAMASINI BİLİYOR
Gordon Beach Tel Aviv’in ana plajı; şezlonglar, dondurma dükkânları, açık spor salonu ve plaj restoranları ile oldukça popüler. Tel Aviv şehrindeki halk müziği jurnal hayatlarında ne yapar? İşte burada göreceksin; Çılgınlar gibi spor yapan, skuter ’ıyla bir yere yetişmeye çalışan, köpeğini gezdiren, şarkı söyleyen, oyun oynayan, kitap okuyan, özveriyle çalışan yüzlerce insan… İsrail halkı nasıl yaşaması gerektiğini biliyor. İnsanların sağlığa olan düşkünlüklerini, ırkın güzelliğinden anlıyorsun.
ANEKDOT
Minik bir not düşeyim: Gordon Beach ’de şezlong ve şemsiyeleri plajın girişindeki turnikelerden alıyorsun; akbil doldurur gibi. sonradan anlamsız olan şezlonglar için yer kapmaca oyunu başlasın!
MÜZE Mİ O?
Beth Hatefutsoth, Ramat Aviv bölgesinde yer alan bir tarihi müze. 1978 yılında, Yahudilerin İsrail topraklarından 2.500 yıl öncesine kadar sürgün edilmesine değin, bir halkın uzun ve kıvrımlı hikâyesini anlatan bütün eserleri tek bir müzede toplayıp işi bitirmişler. İçeriye girdim mi diye sorun? Biliyorsunuz ki öyle tarzım yok…
İSRAİL ’DE NE YAPARSIN
Eğer serüven arıyorsanız ‘İsrail’de ne yapmalı ’ cevaplaması kolay bir soru: ATV turu, zip astarı, sıcak hava balonu gezileri, tekne gezileri, yürüyüş, su sporları, kanyon geçişi ve daha o kadar fazla aktivite. Şehirden yürüyüp gitmek istersen Ölü Deniz, Yaffa, Kudüs; ziyaret etken gereken başlıca yerler olsa lüzum. Ben de natürel ancak tanrısal topraklarımız Kudüs ’e gittim fakat Kudüs yazımı İsrail ’in 2 ’inci partında yayınlayacağım.
HUMUSLA İMTİHANIM
Gezi ederken, bir kültürün lokal mutfağını deneyimlemek natürel ki isteriz fakat her şeyin içine de humus koyulmaz oysa kardeşim… Pizzadan tutun da, makarnasına, içinde bir falafel, o yahut humus var. Humus severler, Ebu Hasan ve Shlomo & Doron’dan başka bir yere bakmayın. Dizengrof caddesinde bulunan Piazza lokanta ise benim favorimdi. Yeşil salatanın içine her ne koyuyorlarsa tadı hala damağımda. Şehirde beni tavlayan en herif konu gıdaların tazeliği ve organikliğiydi. Bize Türkiye ’de ne yediriyorlar anlamadım…
CARMEL MARKET İYİ FAKAT VAR
Yiyeceğe mi ihtiyacın var? Carmel ’e git. Kıyafete mi ihtiyacın var? Carmel ’e git. Arkadaşın ve ailen için hediyeler mi alacaksın? Carmel ’e git. Carmel Market şehrin başlıca yüreği gibi. Satıcılar seni tezgâha çekmek için haykırıyor, bağırmalarını acele yapma. O abiler doğruca şehrin yüksek fiyatlarından kurtuluyorsun. Doldur poşeti. Pazar işte; her şey ucuz. Mesela ben şekelle tanıştıktan daha sonra Carmel Market ’te yatıp kalktım.
OLD CİTY: YAFFA LİMAN KENTİ
Yaffa, limanıyla beraber bulunduğu bölge için bir nevi eski dünyaya açılan kapıydı. Ünlü Yafa portakallarının evi burası. Bugün Jaffa, İsrail Yahudileri, Müslüman ve Hıristiyanların evi. Üç büyük din bir aradalar ve bu şehirde ne bir hengâme ortamı, ne de bir samimiyet vadediyor; herkes yerini de, mesafesini de iyi biliyor. Arkeologlar, Jaffa’da da süre geçirmeyi, eski rıhtımları, kaleleri ve tapınakları keşfetmeyi severler. Yaffa bir liman şehri, balıkçılık gelişmiş ve ticaret hâkim. Yaffa bu şehirde karşılaşacağın tek tarihi eser bölge. Bir iki kilise ve cami dışarıda ortalık taş duvar. Ben etkilenemedim. Kudüs ’deri sonra manâsız bir turizm israfı.
ŞEHRİN HİKÂYESİNİ ANLATAYIM: BEDEVİLER ARAZİLERİ YAHUDİLERE SATTI
Yaffa ile Tel Aviv büyük bir duvar ile ayrılıyor, dip dibeler. Yaffa duvarının gerisinde Tel Aviv arazisi başlıyor. 1909 yılında Bedevilerden satın alınan araziye Yahudiler minik ufak yerleşmeye başlamış. Gerisinde da kendi aralarında belirledikleri bir piyango sistemiyle toprakları paylaşmışlar. Kurulan birincil mahallenin adı Neve Tezdek. Bu bölgenin etrafını takriben 4000 adediyle Bauhouse denen Alman mimarların eseri beyaz evler sarıyor. Bu fotoğraf Tel Aviv’in toprak paylaşımından bir kare.
